Операција Валкирија – како не успеа обидот за атентат врз Хитлер
Ниту еден друг чин на отпор кон Хитлер немал такво влијание како атентатот извршен од грофот фон Штауфенберг. Но, целата приказна остана контроверзна – до денес.
Во 12:42 часот, бомба детонираше во касарната за состаноци во штабот на Хитлеровиот Волф (Волфсшанц) во Источна Прусија. Бомбата требаше да го убие Адолф Хитлер. Тој беше инсталиран од офицерот на Вермахт, Клаус Шенк Граф фон Штауфенберг. Некогаш жестокиот националсоцијалист не гледа друга опција освен да го ликвидира диктаторот.
„Затоа, не останува ништо друго освен да го убиете“, им рекол тој на своите најблиски соработници неколку дена претходно.
Фон Штауфенберг не е само атентатор, туку и најважниот организатор на големиот обид за државен удар на конзервативните кругови, во кои има високи воени личности, дипломати и претставници на администрацијата. Полковникот Фон Штауфенберг ја напушти касарната на 20 јули 1944 година – непосредно пред да експлодира темпираната бомба. Тој бил убеден дека фирерот е мртов кога со воен авион заминал во Берлин. Таму веќе започна „Операцијата Валкирија“, првично план на Вермахт за задушување на можното востание. Заговорниците, распоредени на клучни позиции во државниот апарат на националсоцијалистите, сакаат да ја претворат „Валкира“ во свој пуч.
Учествуваше „Нема познати војсководци“.
Хитлер, сепак, ја избегна смртта, претрпувајќи само полесни повреди. Тешката дабова плоча на конференциската маса и прозорците на бараката, кои беа ширум отворени поради летните горештини, го пренасочија и неутрализираа притисокот од експлозијата. А сепак, соборувањето на Хитлер на почетокот не изгледало невозможно. Потребно беше само сите вклучени во заговорот да продолжат со спроведувањето на планот и да ја изведат „Операцијата Валкирија“. Но, имаше одложувања и лошо планирање. Исто така, под притисок да бидат откриени, некои од заговорниците остануваат пасивни или дури одат на страната на Хитлер.
Вечерта обидот за државен удар не успеа. Хитлер им се обраќа на луѓето на радио и зборува за „промислата“ која го спасила. Стауфенберг и неколку соучесници се уапсени и застрелани истата вечер. Други беа откриени подоцна. Вкупно беа убиени околу 200 припадници на отпорот. Историчарот Волфганг Бенц главната причина за неуспехот ја гледа во тоа што „ниту еден од познатите воени команданти“ од тоа време, како генералот Ервин Ромел, не учествувал во пучот: „Барем еден од нив требаше да застане на чело, за да може народот да каже: „Па, да, и Ромел го смета Хитлер за криминалец“.
Силно симболично значење
Сепак, на 20 јули 1944 година, отпорот кон Хитлер доби силно симболично значење. Соучесникот на Штауфенберг, Хенинг фон Тресков, неколку дена претходно дошол до заклучок дека успехот повеќе не е толку важен, бидејќи е важно „германското движење да покаже дека се осмелило решително да удри против Хитлер пред очите на светот и пред историјата, ризикувајќи ги животите на неговите членови“.
Имаше и други дејствија, како што е обидот на столарот Георг Елцер во 1939 година да го убие Хитлер со домашна бомба во пивницата во Минхен или кампањата за памфлети на Кругот на пријатели на Белата роза. Подоцна, тие беа погрешно засенети од „доцниот, ако не и задоцнет, отпорот на конзервативните елити“, како што Волфганг Бенц го опиша денот на убиството на Хитлер на 20 јули 1944 година.
Прво предавници – па херои
Сеќавањето на атентатот на 20 јули има сосема поинаква историја. Долго време по завршувањето на Втората светска војна, извршителите на атентатот се сметаа за предавници. На сопругата на Штауфенберг првично ѝ се одбива пензија како вдовица на офицер. Дури подоцна заговорниците добиваат статус на официјален херој. Оттогаш има улици, училишта и бараки со нивните имиња. Знамињата се поставени на државните згради и институции на 20 јули. На годишнината од атентатот, се одржува свечена церемонија на положување заклетва на регрутите во Бундесверот: Германската демократска армија ги повикува борците на отпорот собрани околу поранешниот офицер на Вермахт Штауфенберг.
Но, тоа отсекогаш било придружено со критички тонови. Биографот на Штауфенберг, Томас Карлауф, истакнува дека оваа бунтовничка група била активирана дури во летото 1944 година, набргу по слетувањето на сојузниците во Нормандија. Четири години претходно, по брзите воени победи над Полска и Франција во 1940 година, Штауфенберг беше воодушевен: „Каква промена за кратко време!“ За него и за другите членови на групата на отпорот имаше „многу долг пат на преобраќање“, вели Бенц и додава: „Тие воопшто не беа заинтересирани за холокаустот“.
Имаше поголем отпор
И неговиот колега Јоханес Хиртер смета дека Штауфенберг не бил демократ и дека имал на ум авторитарен облик на владеење за Германија, дека обидот за атентат успеал по секоја шанса. Волфганг Бенц е нешто поблаг: „Под сите околности, Германија повторно би станала уставна држава“. Но, демократијата според нашиот модел, како што е сега според Уставот, не беше идеја на заговорниците на атентатот на 20 јули“.
А сепак, многу Германци денес, кога се споменува отпорот кон националсоцијализмот, прво помислуваат на 20 јули 1944 година. Клаус Шенк фон Штауфенберг стана олицетворение на отпорот. Но, имаше и многу други херои, кои се побунија против теророт на нацистичкиот режим – Евреи, комунисти, црковни луѓе, уметници, партизани. А секако и оние кои тивко пружаа отпор, а чии постапки за разлика од нападот на 20 јули паднаа во заборав.