Метомил: Тивкиот убиец во вашата чинија – Што претставува и колку е опасен пестицидот пронајден во македонските пиперки?

Веста дека пратка со македонски пиперки е вратена од хрватската граница поради присуство на инсектицидот метомил го вклучи црвениот аларм, не само кај производителите, туку и кај потрошувачите. Иако името можеби не звучи познато за пошироката јавност, експертите предупредуваат дека се работи за една од најопасните супстанци кои можат нелегално да се најдат во синџирот на исхрана. Но, што точно е метомил и зошто неговото присуство, дури и во мали количини, претставува сериозен ризик по здравјето?

Метомилот е моќен инсектицид од групата на карбамати, хемиски соединенија кои се користат за уништување на широк спектар на штетници, од инсекти до грини. Поради неговата брза и ефикасна акција, во минатото бил популарен избор за заштита на земјоделските култури како зеленчук, овошје, памук и соја. Се продавал под различни трговски имиња, од кои најпознато на нашите простори е „Lannate“ (Ланат).

Она што го прави ефикасен против инсектите е истото што го прави и екстремно опасен за луѓето и животните – неговиот механизам на дејство.

Метомилот е класифициран како силен невротоксин. Неговото дејство е насочено кон блокирање на ензимот наречен ацетилхолинестераза. Овој ензим има клучна улога во нервниот систем – ја разградува хемиската супстанца ацетилхолин, која ги пренесува нервните импулси.

Кога метомилот ќе го блокира овој ензим, доаѓа до натрупување на ацетилхолин во нервните синапси. Ова предизвикува постојана стимулација на нервните клетки, што доведува до губење на контролата врз мускулите и жлездите и, практично, до „краток спој“ во целиот нервен систем.

Светската здравствена организација (СЗО) го класифицира метомилот во Класа I – екстремно опасни супстанции. Ова е највисокото ниво на токсичност, резервирано за соединенија кои можат да предизвикаат сериозни здравствени последици или смрт дури и при многу мала доза.

Труењето со метомил може да биде акутно (веднаш по внесувањето) и симптомите се појавуваат брзо, понекогаш за само неколку минути:

Токму поради оваа висока токсичност, метомилот е забранет за употреба во Европската Унија уште од 2009 година. Во Македонија, иако со задоцнување, исто така е повлечен од легална продажба и неговата употреба е строго забранета.

Опасноста од метомилот лежи и во фактот што тој е системски инсектицид. Ова значи дека растението го впива преку коренот или листовите и го распоредува низ сите негови делови – стебло, листови, цветови и плодови. Поради тоа, не може да се отстрани со едноставно миење на површината на плодот. Тој се наоѓа внатре во пиперката, доматот или јаболкото.

Иако се разградува релативно брзо во околината, доколку се примени непосредно пред берба, неговите остатоци (резидуи) во опасни концентрации остануваат во плодот кој завршува на трпезата.

Пронаоѓањето на метомил во извозна пратка не е само економски удар за македонското земјоделство, туку и сериозно предупредување за јавното здравје. Тоа укажува дека некаде во земјава сѐ уште постојат стари залихи од овој отров кои нелегално се користат, ставајќи ги во ризик животите на потрошувачите и фрлајќи црна дамка врз сите одговорни производители. Затоа, инсистирањето на ригорозни контроли и одговорност е единствениот начин да се спречи тивок убиец како метомилот да го најде патот до нашата чинија.