САД во технички банкрот, опасност за светската економија
Соединетите Американски Држави го достигнаа својот законски плафон за долг, што значи дека не е можно понатамошно задолжување. Активирани се вонредни мерки за да се избегне банкрот, па САД се уште ги враќаат долговите. Но, во случај да се запре отплатата на стариот долг поради неможност за добивање нов, технички би се работело за банкрот со непроценливи последици за светската економија.
Тоа се случи во четвртокот, на 19 јануари, и автоматски Министерството за финансии (американската верзија на Министерството за финансии) почна да спроведува операции за избегнување банкрот, кој може да се продолжи до 5 јуни годинава.
Сегашната граница од 31,4 трилиони долари е веќе надмината, а за да продолжи сервисирањето на долговите потребно е да се подигне на повисоко ниво. „Со почит го повикувам Конгресот веднаш да дејствува за да ја заштити целосната доверба во САД“, напиша Џенет Јелен во писмото до претседателот на Претставничкиот дом.
Колку е реална опасноста од технички банкрот на САД и какви последици би имал врз економијата на САД и светот? Како и зошто дојде до дискусија дека најголемата економија во светот нема да може да си ги врати долговите?
Што е „плафонот на долгот“?
Плафонот на долгот, тго претставува максималниот износ што американската федерална влада може да го позајми за финансирање на обврските што се веќе одобрени. Значи, не се работи за новиот плафон на долгот кој воведува нови програми кои треба да се финансираат, туку се собира затоа што парите се неопходни за финансирање на постоечките програми, на кои федералните власти се согласија во минатото.
Во случај да не се зголеми максималната граница на долгот, САД нема да можат да ги финансираат преземените обврски, односно ефективно нема да има доволно пари за финансирање на федералната влада во САД. Тоа главно значи дека јавниот долг не може да се врати, но и дека во прашање би се ставиле и платите на работниците во сојузниот јавен сектор, социјалните бенефиции, а потенцијално и армијата.
Треба да се запомни дека зголемувањето на плафонот на долгот нема директна врска со зголемувањето на задолжувањето. Тоа служи само за финансирање на обврските и програмите за кои веќе се гласаше, а дебатата е навистина за тоа дали Конгресот треба да го подигне плафонот на долгот за да ги финансира работите за кои Конгресот веќе гласал.
Колку навистина долгови имаат САД?
Дополнителна нејасност се однесува на фактот дека плафонот на долгот го означува максималниот дозволен бруто долг, износот што го должи владата на инвеститорите, пензиските фондови, странските централни банки итн., плус износот што го должи едно владино тело на други, т.е. меѓудржавниот долг. .
На 19 јануари, 24,5 трилиони долари од федералниот јавен долг на САД се однесуваше на долгот на „јавноста“. Петтина од вкупниот износ на бруто долг (6,9 трилиони долари) беше поврзана со т.н. меѓудржавниот долг, кој во принцип САД си го должи. Тоа е долг на еден дел од државата (Одделот за финансии) на друг (на пр. социјално осигурување).
Вистинското учество на јавниот долг во БДП затоа не е 125 отсто, туку 100 отсто. Ова е сè уште многу високо ниво, но сепак психолошки помалку алармантно. Затоа, причината поради која САД би можеле да банкротираат е целосно политичка по природа. И не е првпат плафонот на долгот да се користи во политичките преговори меѓу двете политички партии во САД, демократите и републиканците.
Плафонот на долгот е подигнат многу пати низ историјата, често користен како политичко оружје.
Во текот на 20 век, плафонот на долгот бил пробиен дури 90 пати, а од 2001 до 2016 година 14 пати. Денешната граница од 31,4 милијарди е повеќе од три пати поголема отколку пред финансиската криза од 2008 година. Денешната криза е само една во низата, а слични се случија во 2013 и 2011 година.
Републиканците во моментов го контролираат Претставничкиот дом, кој одлучува дали да го зголеми плафонот на долгот. Нивниот став е дека постојаното зголемување на јавниот федерален долг на САД мора да се запре бидејќи тоа е веќе неодржливо.
Демократите тврдат дека не може да се преговара во ситуација кога на државата и се заканува банкрот, а се повикуваат и на тоа дека во времето на Доналд Трамп, републиканскиот претседател, поддржувале зголемување на плафонот на долгот.
